انحلال شرکت مختلط غیر سهامیانحلال شرکت مختلط غیر سهامی یکی از مباحث حقوق تجارت است. شرکت مختلط غیر سهامی، شرکتی است که برای امور تجارتی تحت اسم مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود، بدون انتشار سهام (سهام قسمتی از سرمایه شرکت سهامی است که نشان دهنده میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامی می‌باشد. (ماده ۲۴ لایحه قانونی ۱۳۴۷)) تشکیل می‌شود. شریک ضامن، مسئول پرداخت کلیه بدهی است که ممکن است علاوه بر دارایی‌های شرکت بوجود آید. شریکی با مسئولیت محدود کسی است که مسئولیت او فقط تا میزان سرمایه‌ای است که در شرکت گذاشته و یا باید بگذارد. ماده ۱۶۱ قانون تجارت موارد انحلال شرکت مختلط غیر سهامی را جز در مورد فوت یا محجوریت و یا ورشکستگی شریک و یا شرکای با مسئولیت محدود تابع مقرراتی می‌نماید که در مورد شرکتهای تضامنی پیشنهاد شده است. [۱]
ستوده تهرانی، حسن، حقوق تجارت، تهران، نشر دادگستر، زمستان ۱۳۸۶، چاپ دهم، جلد دوم، ص۲۹۶.
این ماده تصریح می‌کند: «مقررات مواد ۱۳۶ -۱۳۷-۱۳۸-۱۳۹و ۱۴۰ در مورد شرکتهای مختلط غیر سهامی نیز جاری است.» [۲]
قانون تجارت، ماده ۱۶۱.
بنابراین چه در مورد انحلال شرکت مختلط غیرسهامی و چه در مورد نتایج انحلال آن، همان مقرراتی اعمال می‌شود که بر شرکت تضامنی حاکم است. [۳]
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، تهران، سازمان چاپ انتشارات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بهار ۱۳۸۶، چاپ یازدهم، جلد اول، ص۲۲۹.
۱ - موارد انحلال شرکت مختلط غیر سهامیانحلال شرکت مختلط غیرسهامی در مواردی تابع قواعد کلی مشترک راجع به شرکت‌ها و در مواردی غیر از آن است. در نتیجه این شرکت در موارد زیر منحل می‌شود: ۱.۱ - موارد عام۱- وقتی شرکت به مقصودی که برای انجام دادن آن تشکیل شده، برسد و یا انجام دادن آن مقصود غیر ممکن شود. مثلاً شرکتی برای واردات کالایی خاص تشکیل شود اما پس از مدتی واردات این کالا ممنوع اعلام شود. [۴]
قانون تجارت، ماده ۱۳۶، بند الف.
۲- وقتی که شرکت برای مدت معین تشکیل شده و مدت آن منقضی شود. [۵]
قانون تجارت، ماده ۱۳۶، بند الف.
۳- ورشکستگی شرکت در نتیجه عدم پرداخت بدهی‌هایی که بر عهده دارد، بوجود می‌آید. [۶]
قانون تجارت، ماده ۴۱۲.
دادگاه پس از رسیدگی، حکم ورشکستگی را صادر و انحلال شرکت را اعلام می‌کند. [۷]
قانون تجارت، ماده ۱۳۶، بند الف.
[۸]
حسنی، حسن، حقوق تجارت، تهران، نشر میزان، چاپ پنجم، پائیز ۱۳۸۵، ص۳۱۸.
۴- در صورت توافق تمام شرکا؛ از آنجا که برای تشکیل شرکت موافقت همه شرکا لازم است، برای منحل کردن شرکت نیز تمام شرکا باید با هم توافق کنند. [۹]
قانون تجارت، ماده ۱۳۶،بند ب.
۵- در صورت منتفی شدن تعدد شرکا؛ اگر به هر دلیلی در شرکت بیش از یک شریک باقی نماند، دیگر شراکتی باقی نخواهد ماند. ۱.۲ - موارد خاصعلاوه بر موارد فوق، این شرکت در موارد دیگری نیز منحل می‌شود که در زیر به آن اشاره می‌شود: ۱- در صورتی که یکی از شرکا به دلایلی انحلال شرکت را از دادگاه درخواست کند و دادگاه آن دلایل را موجه دانسته، حکم به انحلال بدهد. [۱۰]
قانون تجارت، ماده ۱۳۶، بند ج.
البته با توجه به تبصره این ماده هرگاه دلایل این انحلال مربوط به شریک یا شرکای معین باشد دادگاه می‌تواند به تقاضای سایر شرکا، به جای انحلال، حکم به اخراج آن شریک یا شرکای معین را بدهد.۲- در صورت فسخ یکی از شرکا؛ هر یک از شرکا می‌تواند درخواست فسخ شرکت را بنماید البته در صورتی که در اساسنامه این حق از شرکا سلب نشده باشد و ناشی از قصد ضرر زدن به سایر شرکا یا اشخاص دیگر نباشد. این تقاضا باید شش ماه قبل از فسخ به شرکا اعلام شود چنانچه بر طبق اساسنامه باید سال به سال به حساب شرکت رسیدگی شود، فسخ در هنگام پایان محاسبه سالیانه به عمل می‌آید. [۱۱]
قانون تجارت، ماده۱۳۷.
البته اگر شریک با مسئولیت محدود این حق فسخ را اعمال کند به دلیل اینکه او در اداره شرکت با مسئولیت محدود دخالتی ندارد و نقش او کم اهمیت‌تر از شریک تضامنی است قابل انتقاد است. [۱۲]
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، ص۲۳۰، پاورقی شماره ۲.
۳- ورشکستگی یکی از شرکای ضامن به انحلال شرکت منجر می‌شود. [۱۳]
ماده۱۳۶، بند ه.
برای انحلال، کافی است که مدیر تصفیه (کسی که اداره امور مریوط به ورشکسته را بر عهده دارد) شریک ورشکسته کتباً تقاضای انحلال شرکت را کرده باشد و از این تقاضا شش ماه گذشته و شرکت، مدیر تصفیه را از تقاضای مزبور منصرف نکرده باشد. [۱۴]
قانون تجارت، ماده۱۳۸.
در این شرکت ورشکستگی یکی از شرکای با مسئولیت محدود منجر به انحلال شرکت نمی‌شود. [۱۵]
قانون تجارت، ماده۱۶۱.
زیرا در شرکت مختلط غیر سهامی، شرکای ضامن مسئول پرداخت تمامی بدهی‌های شرکت هستند، در حالی که شریک با مسئولیت محدود در برابر بدهی شرکت، در صورتی که زاید بر سرمایه‌اش باشد مسئولیتی ندارد. به همین جهت ورشکستگی او نیز تاثیری در ورشکستگی شرکت ندارد. [۱۶]
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، ص۲۳۱.
البته اگر چنین شریکی سهم خود را از سرمایه شرکت به طور کامل پرداخت نکرده باشد، طلبکاران شرکت می‌توانند در صورت ورشکسته شدن او، برای پرداخت بقیه سهمش به او هم مراجعه کنند. در این باره ماده ۱۵۸ می‌گوید: «در صورت ورشکستگی یکی از شرکای با مسئولیت محدود خود شرکت یا طلبکاران آن با طلبکاران شخصی شریک مزبور متساوی الحقوق خواهند بود.» [۱۷]
قانون تجارت، ماده۱۵۸.
۴- فوت و محجوریت شریک یا شرکای تضامنی به انحلال شرکت منجر می‌شود. [۱۸]
قانون تجارت، ماده ۱۳۶، بنده ه.
پس از فوت یا محجوریت یکی از شرکا ضامن، اگر سایر شرکا تصمیم به باقی ماندن شرکت بگیرند، قائم مقام متوفی یا نماینده محجور باید در مدت یک ماه از تاریخ فوت یا محجوریت (به ناتوانی شخص برای دارا شدن حقوق و تکالیف محجوریت گویند)، رضایت یا عدم رضایت خود را راجع به باقی ماندن شرکت کتباً اعلام نمایند. در صورت اعلام رضایت شرکت باقی خواهد ماند. ماده ۱۶۱ قانون تجارت مرگ یا محجوریت شریک با مسئولیت محدود را موجب انحلال مختلط غیر سهامی نمی‌داند. زیرا این شرکت قائم به وجود شریک یا شرکای ضامن است و شرکای با مسئولیت محدود فقط سرمایه در شرکت می‌گذارند و حق دخالت در امور شرکت را ندارند. [۱۹]
ستوده تهرانی، حسن، حقوق تجارت، ص۲۹۷.
۲ - بقای شخصیت حقوقی شرکت پس از انحلالضرورت بقای شخصیت حقوقی شرکت پس از انحلال با تردیدی رو به رو نیست. پرداخت بدهی‌ها، اجرای تعهدات باقی مانده، وصول مطالبات و تقسیم باقی مانده اموال شرکت میان شرکا از جمله اموری است که انجام آنها بدون پذیرش شخصیت حقوقی برای شرکت غیر ممکن است. [۲۰]
کاویانی، کورش، حقوق شرکتهای تجارتی، تهران، نشر میزان، پاییز ۱۳۸۶، چاپ اول، ص۲۲۳.
۳ - نتایج انحلال شرکت مختلط غیر سهامینتیجه انحلال این شرکت، تصفیه اموال شرکت و تقسیم آن میان شرکا است: ۳.۱ - تصفیهپس از انحلال، امور شرکت باید تصفیه گردد یعنی مطالبات وصول شود بدهی‌ها پرداخت شود و دارایی شرکت میان شرکا تقسیم شود. بنابراین تصفیه امور شرکت عبارت است از مجموع عملیاتی که برای وصول مطالبات و پرداخت دیون و تبدیل دارایی شرکت به وجه نقد و تقسیم آن بین شرکا انجام می‌شود و در هنگام تصفیه در صورتی که شرکت زیان داشته باشد مبلغ اضافی که هر یک از شرکای ضامن باید بدهند نیز باید تعیین گردد. [۲۱]
ستوده تهرانی، حسن، حقوق تجارت، ص۳۲۸.
تصفیه امور شرکت مختلط غیر سهامی پس از انحلال، مطابق مواد ۲۰۲ تا ۲۱۸ قانون تجارت مگر در موارد انحلال ناشی از ورشکستگی که تابع مقررات راجع به ورشکستگی خواهد بود. [۲۲]
حسنی، حسن، حقوق تجارت، ص۳۳۸.
۳.۲ - تقسیمقانون تجارت در مورد تقسیم دارایی شرکت میان شرکا مقرراتی را وضع کرده که اجمالاً بررسی می‌شود: ۱- « آن قسمت از دارایی شرکت که در مدت تصفیه مورد نیاز نیست به طور موقت بین شرکا تقسیم می‌شود....» [۲۳]
قانون تجارت، ماده ۲۱۱.
۲- همچنین ماده ۲۱۵ ق. ت می‌گوید تقسیم دارایی شرکت، خواه در حین تصفیه و یا پس از ختم آن، در صورتی امکان دارد که قبلاً سه مرتبه در مجله رسمی و یکی از جراید، اعلام و یک سال از تاریخ انتشار اولین اعلام در مجله گذشته باشد. ماده ۲۱۶ ق. ت نیز تخلف از ماده قبل را موجب مسئولیت متصدیان تصفیه در برابر طلبکاران قرار داده است. ۴ - دو نکته اساسی در مورد این شرکتهادر مورد شرکت مختلط غیر سهامی باید دو نکته اساسی ذکر شود: [۲۴]
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، ص۲۳۲.
۱- اگر دارایی این شرکت برای پرداخت بدهی‌هایش کافی نباشد، طلبکاران شرکت حق دارند بقیه طلب خود را از دارایی شخصی هر از شرکای ضامن وصول کند. در چنین حالتی، طلبکاران شرکت و طلبکاران شخصی شرکای ضامن، دارای حقوق مساوی هستند. [۲۵]
قانون تجارت، ماده ۱۵۷.
اگر شرکای ضامن بیش از یک نفر باشند، مسئولیت آنها در مقابل طلبکاران و روابط آنها با یکدیگر، تابع مقررات شرکت تضامنی است. [۲۶]
قانون تجارت، ماده ۱۶۰.
۲- در صورت ورشکستگی این شرکت، دارایی شرکت بین طلبکاران خود شرکت تقسیم می‌شود و طلبکاران شخصی شرکا در آن حقی ندارند. ماده ۱۵۶ قانون تجارت این نکته را بیان می‌کند و در پایان اضافه می‌کند: «سهم الشرکه شرکای با مسئولیت محدود نیز جزء دارایی شرکت محسوب می‌شود.» [۲۷]
قانون تجارت، ماده۱۵۶.
این عبارت از این لحاظ اهمیت دارد که اگر شرکت ورشکسته شده باشد، طلبکاران شخصی شریک با مسئولیت محدود، حق توقیف و وصول سهم شریک در شرکت را ندارند، حتی اگر مثلاً به سبب ورشکستگی شریک با مسئولیت محدود، او قادر به پرداخت طلب طلبکاران شخصی خود نباشد.۵ - پانویس
۶ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «انحلال شرکت مختلط غیر سهامی»، تاریخ بازیابی ۹۸/۱۲/۲۹. |